‘Wat is jouw grens? Wanneer gaat iemand over jouw grens Pierre?’
Mede getriggerd door recente nieuwsberichten over grensoverschrijdend gedrag, zette deze vraag me aan het denken. En dan met name de vraag: wat kan bijdragen om mensen bewust te maken van elkaars grenzen?
Grensoverschrijding, hoe onbedoeld ook, komt vaker voor dan we ons bewust zijn. Bijna dagelijks lees ik voorbeelden in de media over grensoverschrijding. De vraag die me blijft bezighouden is of dit niet te voorkomen is? Het antwoord is ingewikkelder dan ik dacht. Er is geen panacee tegen bewuste, willens en wetens, grensoverschrijding. Ik ben van mening dat als we de ander niet meer als mens zien, maar als een object van onze eigen fantasie, dat het dan overgaat naar gedrag dat we als strafbaar aanmerken.
Maar hoe zit het met onbewuste grensoverschrijding? Gedrag dat we in contact met de ander direct of soms achteraf als grensoverschrijdend ervaren. Hoe kunnen we hier meer bewust van worden? En hoe kunnen we het gesprek erover aangaan?
Mijn eigen grens
Laat ik het eerst persoonlijk maken. Wanneer gaat iemand over mijn grens?
Wat me direct te binnen schiet is een voorval laatst in de stad. Er stonden jongeren bij de supermarkt die continu het ‘k-woord’ gebruikte. En dan niet in één keer, nee wel 10/15 keer in 5 minuten. Dat ging echt over mijn grens. Ik heb diverse mensen verloren aan deze ziekte en om dat dan anderen toe te wensen, dat ging mij echt te ver. Ik stapte op de groep af en vroeg of ze ermee wilden stoppen. Ze stopten, lachten me uit en liepen weg. Een ander voorval vond jaren geleden plaats in de werksfeer. Ik werd door iemand hoger in de hiërarchie, regelmatig geïntimideerd. De psychische druk werd zo hoog dat ik last kreeg van allerlei lichamelijke klachten. Ik zat ‘opgesloten’ in mijn eigen ervaring. Erover praten was geen optie. Een arts constateerde burn-out verschijnselen. De klachten verdwenen nadat ik niet meer in contact kwam met de betreffende persoon.
Tijdens het schrijven van deze blog werd ik me bewust van veel meer situaties waarin ik grensoverschrijding heb ervaren. Maar ik stelde mezelf ook de vraag of ik zelf wel eens over iemands grens ben gegaan, en hoe bewust was ik me daarvan geweest? Als ik heel eerlijk ben, dan moet ik dat helaas bevestigen. Ook ik ben wel eens stevig uitgevallen.
Over de contactgrens
In onze coachopleiding werken we met het begrip ‘contactgrens’. Dit begrip is afkomstig vanuit de Gestaltpsychologie en verwijst naar het punt waar de persoonlijke ruimte van een individu grenst aan zijn omgeving. ‘Ik’ versus ‘niet-ik’. In onze relaties met anderen markeert de contactgrens het verschil tussen jou en de ander. Er is sprake van een fysieke contactgrens, namelijk je lichaam, en een psychische grens, je waarden en normen. Samen vormen ze onze ‘ik’.
Ieder mens heeft contact nodig om te kunnen leven. Contact zorgt ervoor dat onze behoeftes worden ingevuld, zowel de fysieke als psychologische. De contachtgrens is altijd dynamisch. Een voorbeeld hiervan is wanneer iemand zich terugtrekt tijdens een gesprek of fysieke nabijheid vermijdt. Deze afstand kan zowel mentaal als emotioneel zijn en geeft aan waar de persoonlijke grenzen liggen.
Het begrip contactgrens versimpelt de relatie tussen twee mensen door uit te gaan van drie posities:
- Voor de grens
- Op de grens
- Over de grens
In de opleiding werken we ermee door bewust te zijn van deze posities en een gevoel te ontwikkelen over wat de grens tussen jezelf en iemand anders is. Het is een zoekproces tussen twee mensen. Tijdens de opleiding oefenen deelnemers hiermee door op een afstand tegenover elkaar te gaan staan. Vervolgens lopen ze in stilte stap voor stap naar elkaar toe om de toenadering te ervaren met vragen als: wat merk ik in m'n lijf? Wat zijn mijn gedachten? Wat voelt nog comfortabel en wat niet? Deze oefening zorgt ervoor dat deelnemers samen bewust worden van elkaars grens en wat er gebeurt in het contact wanneer de ander letterlijk te dichtbij komt, of juist te veel afstand houdt. Deze grenservaringen dragen bij aan een bewustzijn over contact- en relatieprocessen.
Relationeel bewustzijn
Terug naar mijn vraag: is er een benadering die bijdraagt aan de bewustwording van grensoverschrijding waardoor het gesprek erover mogelijk wordt?
Ik zie in de Gestalt benadering dat het begrip ‘contactgrens’ voor een brede doelgroep een belangrijke bijdrage kan leveren aan een vergroot bewustzijn over grensoverschrijding. Dan denk ik aan leiders en professionals die vanuit een hiërarchische positie een relationeel bewustzijn zouden moeten ontwikkelen over het effect van hun gedrag op anderen. Met vragen als: hoe maak ik ‘veilig’ contact? Hoe creëer ik een relatie? Wat is mijn 'person effect?' Hoe geef ik leiding? Hoe beïnvloed ik anderen?
Maar feitelijk zou ieder mens zich hier bewust van moeten zijn. Besef dat er een grens is, en dat er in elke ontmoeting een verschil is tussen jezelf en de ander. En dat je die grens daarom hebt te respecteren. Dat ervaar ik als het fundament waarop relaties tussen mensen ontstaan en verbondenheid ervaren kan worden.
Wat zou je vandaag nog kunnen doen om dit direct handen en voeten te geven:
- Echt luisteren: volledige aandacht geven aan de ander en empathisch luisteren.
- Erkenning van individualiteit: de ander zien als een uniek persoon met eigen ervaringen, gevoelens en perspectieven.
- Wederzijdse respect: anderen behandelen met respect en waardigheid.
- Verplaats je in de ander: proberen om de wereld te zien vanuit het perspectief van de ander.
- Nieuwsgierig zijn: je verwonderen over wie de ander is door je oprecht te interesseren in drijfveren, waarden en normen.
Ben je geïnteresseerd in het begrip ‘contactgrens’ en wat ik kan bijdragen aan het vergroten van je bewustzijn hierin?
